Wiersma moet emissiegegevens boeren openbaarmaken
Het gaat om uitstootgegevens van veebedrijven uit de jaren 2010, 2015, 2020, 2021 en 2022. Journalisten van Omroep Gelderland, Follow the Money en NRC hadden daarom gevraagd. Wiersma’s voorganger Piet Adema (ChristenUnie) had eerder al besloten de uitstootgegevens openbaar te maken. Volgens de Wet open overheid (Woo) is de minister dat ook verplicht. Maar, Wiersma (BBB) trok dit besluit in.
Zij vond dat zo’n 60.000 boeren individueel bezwaar moesten kunnen maken. De rechtbank Overijssel, waar de zaak diende, vond dat de BBB-minister misbruik maakte van haar bevoegdheid. De bezwarenprocedure zou namelijk tot forse vertraging gaan leiden terwijl de uitkomst hetzelfde zou zijn. Op 28 augustus ging de minister in hoger beroep bij de Raad van State.
Effect stoppersregelingen
Met het openbaar maken van de emissiegegevens van duizenden veebedrijven willen journalisten nagaan of uitkoopregelingen het gewenste effect hebben. Het gaat om regelingen als LBV en LBV+ (Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties) waar miljarden voor zijn uitgetrokken.
De boeren zijn er huiverig voor dat de bekendmaking van persoonlijke gegevens hun veiligheid in gevaar brengt. Voor veel boeren is het vestigingsadres van hun bedrijf hetzelfde adres waar ze met hun gezin wonen. Ze zouden thuis bezoek kunnen krijgen van dierenrechtenactivisten die hen bedreigen of brandstichten op hun bedrijf, zo klinkt het.
3000 zienswijzen
Volgens de Woo (Wet open overheid) is de overheid verplicht om emissiegegevens bekend te maken. Die zijn van groot maatschappelijk belang. In 2023 werd het verzoek ingewilligd. Verantwoordelijk minister Adema publiceerde in de Staatscourant het voornemen de bedrijfsgegevens bekend te maken. Hij lichtte ook agrarische belangenorganisaties in. Dat leverde 3000 zienswijzen op van boeren.
Boerenorganisaties maakten bezwaar en stapten naar de rechtbank Overijssel. Op de zitting daar, op 13 januari dit jaar, kwam minister Wiersma plotsklaps terug op de beslissing om de emissiegegevens bekend te maken. Ze trok het besluit van haar voorganger weer in. Ze wilde tienduizenden agrariërs de kans geven individueel bezwaar te maken.
Over de kwestie is ook een kort geding gevoerd bij de civiele rechter. Die besliste eerder deze maand dat Wiersma op verzoek van Omroep Gelderland de uitstootgegevens van Gelderse veehouders van 2023 bekend moet maken.
'Klap in het gezicht is van onze agrariërs'
LTO respecteert de uitspraak van de hoogste bestuursrechter, maar vreest voor de impact op boerengezinnen. Dat laat LTO-voorzitter Ger Koopmans weten. 'Dit is een klap in het gezicht voor onze agrariërs. Boven alles laat het zien dat de Woo-wetgeving herzien moet worden. In een vergelijkbare rechtszaak heeft de bestuursrechter in België dit jaar nog uitgesproken dat het recht op privacy van boerengezinnen wél zwaarder moet wegen.'
LTO was altijd tegen openbaarmaking van gegevens die de persoonlijke levensfeer van boeren raken, zoals woonadressen, legt Koopmans uit. 'Dit kan leiden tot een toename van incidenten: treiterijen, laster, bedreiging, intimidatie of erger.'
Aanpassing van de wetgeving is daarom volgens LTO broodnodig. 'De bestuursrechter toetst een beroep op basis van het bestaande juridische kader. In deze toetsing is de rechter tot het oordeel gekomen dat de Woo geen ruimte biedt om prioriteit te geven aan bescherming van de persoonlijke levenssfeer van boeren en op grond daarvan tot een uitzonderingsgrond te komen.'
Andere afweging in buitenland
Tegelijkertijd ziet LTO dat in vergelijkbare rechtszaken in andere Europese lidstaten bestuursrechters wel tot een andere afweging kunnen komen. Eerder dit jaar nog kwam de bestuursrechter in België in de afweging tussen het recht op openbaarmaking en het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer tot het oordeel: “De beroepsinstantie ziet geen enkel hoger belang ten dienste waarvan de openbaarmaking zou moeten worden bevolen. […] heeft in casus terecht een beroep gedaan heeft op deze ingeroepen uitzonderingsgrond, in die mate dat het gaat om een landbouwer als natuurlijke persoon.”
Koopmans reageert: 'Deze uitspraak herbevestigt ons in onze overtuiging dat de Woo aangepast moet worden. De wet moet in lijn worden gebracht met de AVG en met jurisprudentie die in andere Europese lidstaten tot stand komt. Daartoe roepen we de Tweede Kamer en de regering op. We gaan de uitspraak nu eerst zorgvuldig bestuderen. En bepalen op basis daarvan welke vervolgstappen we daarna zetten.'
Tekst: Adri Klinkenberg
Beeld: Agrio archief