Wiersma spreekt in januari met andere landen over handelsbelemmeringen bij vogelgriepvaccinatie

Op dit moment loopt er een pilot en is er een veldproef geweest, waarbij de producten van gevaccineerde kippen binnen Nederland zijn afgezet. 'Dat gaat over het algemeen goed', zei Wiersma. 'De internationale acceptatie van de producten van pluimvee levert echter nog steeds problemen op. Er is gevraagd hoe rationeel dat is en of je dat uit kunt leggen omdat er al veel gevaccineerd wordt in pluimvee. Dat zijn geen rationele argumenten. Het verschil tussen het ene vaccin en het andere kan ik ook niet uitleggen. Desalniettemin zijn er landen die hun eigen overwegingen daarin maken, wat toch handelsbelemmeringen oplevert.' De resultaten van de pilot en veldproef worden in het eerste kwartaal van 2026 verwacht.

De minister gaat daarom in januari met een aantal landen praten waar Nederland veel zaken mee doet. Als voorbeeld noemt Wiersma de Verenigde Staten het Verenigd Koninkrijk en Canada. 'Er wordt vanuit mijn departement en vanuit mij persoonlijk dus volop ingezet op het creëren van draagvlak om die handelsbelemmeringen weg te nemen, zodat we over kunnen gaan tot grootschalige vaccinatie. Daarbij is ook een stukje maatschappelijke acceptatie binnen de markt noodzakelijk. Dat is aan de sectoren zelf. Uiteraard geef ik ze daar wel alle steun bij die ik kan bieden om dit te realiseren.'

Met de vuist op tafel slaan

Nieuw Kamerlid Renate den Hollander (VVD) vroeg hoe ver Wiersma kan gaan. 'U doet alles om de sector te ondersteunen, maar in hoeverre kunt u nog harder met uw vuist op tafel slaan in Europa en ook tegen Europese landen zeggen dat zij hun sector, hun markt, daartoe moeten dwingen? Het is een in Europa toegelaten vaccin. Het is dus geen discussie met de overheden, maar een discussie met de markt over de handel in Europa en vooral over de eieren die massaal naar Duitsland gaan.'

Wiersma reageert: 'De handel binnen Europa vormt niet het probleem. Vooral bij de handel daarbuiten lopen we tegen handelsbelemmeringen aan. Die zaken kun je niet los van elkaar zien, omdat die landen op dit moment verzekerd willen zijn van het feit dat eieren of ander materiaal van gevaccineerd pluimvee niet bij hen in de ketens terechtkomt. Bij de markt gaat het uiteindelijk ook om een stukje draagvlak en acceptatie. Dat is aan de sector zelf. Ik trek wel samen op met de keten. In de Landbouw- en Visserijraad ben ik pleitbezorger van het idee om met elkaar over te gaan tot grootschalige vaccinatie.'

De minister geeft aan dat eieren worden verwerkt in producten die buiten Europa worden geexporteerd en dat dat voor uitdagingen in de handel zorgt. 'Ik doe mijn uiterste best om draagvlak voor vaccinatie te creëren. Wat mij betreft liever vandaag dan morgen.'

Anne-Marijke Podt (D66) was benieuwd of er binnen een jaar al op grote schaal gevaccinneerrd kan worden. Wiersma wilde dat niet toezeggen. 'Binnen een jaar is denk ik niet realiseerbaar. Wij doen dit zo snel mogelijk. Daarvoor moeten echt heel veel stappen gezet worden.' Om vaccinatie op nationaal niveau zo snel mogelijk klaar te maken, diende D66 een motie in die de regering verzoekt om in kaart te brengen wat er logistiek, juridisch, beleidsmatig
en in het kader van handel nodig is om uiterlijk in 2027 een grootschalig vaccinatieprogramma uit te rollen. Deze motie kreeg bijna unanieme steun met 140 stemmen voor en 10 (van Forum voor Democratie en Denk) tegen.

Een meerderheid was ook voor een motie van CDA, D66, VVD, JA21 en de ChristenUnie die de minister de opdracht geeft om extra diplomatieke en technische capaciteit in te zetten en samenwerking te zoeken met landen zoals het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Japan en de Verenigde Staten. Samen met hen zou Nederland moeten werken aan internationale acceptatie van producten van gevaccineerd pluimvee en diezelfde handelspartners ook gezamenlijk moeten investeren in onderzoeks-, vaccinatie- en kennistrajecten.

Naleving bioveiligheidsmaatregelen

De Kamer wilde ook van de minister weten hoe bioveiligheidsmaatregelen worden nagekomen. 'Over het algemeen is ons beeld dat de maatregelen heel goed worden nageleefd. Op een aantal onderdelen kan er nog verbetering plaatsvinden. Dat gaat dan met name over de veehouder zelf op het bedrijf. Bij bezoekers op het bedrijf worden de benodigde maatregelen heel nauwgezet nageleefd. Omdat een veehouder op zijn bedrijf natuurlijk iedere dag in- en uitloopt, mag daar soms extra aandacht voor zijn. Ik wil niet dat de indruk ontstaat dat het door de sector niet serieus wordt opgepakt; dat is wél het geval. Op dit specifieke punt kan er een tandje bij gezet worden. Daar is ook aandacht voor.'

Dat er weinig besmettingen tussen pluimveebedrijven plaatsvinden, ook niet in waterrijke gebieden, laat zien dat maatregelen werken, meent Wiersma. 'Het is wel zo dat we in eerdere uitbraken gezien hebben dat er met name in waterrijke gebieden een verhoogd risico was. Het klopt ook dat bedrijfstransmissies vrijwel niet voorkomen. Dat is te danken aan de goede hygiënemaatregelen. De sector neemt die ook zeer serieus. Dat wil niet zeggen dat het nooit voorkomt.'

Bouw aan banden leggen in waterrijke gebieden

Dat er weinig besmettingen tussen pluimveebedrijven plaatsvinden, ook niet in waterrijke gebieden, laat zien dat maatregelen werken, meent Wiersma. 'Het is wel zo dat we in eerdere uitbraken gezien hebben dat er met name in waterrijke gebieden een verhoogd risico was. Het klopt ook dat bedrijfstransmissies vrijwel niet voorkomen. Dat is te danken aan de goede hygiënemaatregelen. De sector neemt die ook zeer serieus. Dat wil niet zeggen dat het nooit voorkomt.'

Het invoeren van ingrijpende structuurmaatregelen, zoals een verbod op nieuwbouw en een verbod op uitbreiding van pluimveebedrijven in waterrijke gebieden, ziet zij daarom ook nog niet zitten en lijkt Wiersma aan een nieuw kabinet te willen laten. Ook een meerderheid in de Kamer is daar vooralsnog geen voorstander van. Wiersma: 'Je hebt echt een goede onderbouwing nodig als je zoiets zou willen doen. Bovendien heb je daar nieuwe wettelijke bevoegdheden voor nodig.' Om die reden laat Wiersma ook een impactanalyse naar verschillende maatregelen, waaronder deze, laat uitvoeren. De uitkomsten worden begin 2026 verwacht.

Caroline van der Plas (BBB) diende dan ook een motie die de minister verzoekt om te onderzoeken of en in welke mate waterrijke natuurgebieden nog van invloed zijn op de verspreiding van vogelgriep en de Kamer daarover te informeren
voor de zomer. Deze werd aangenomen met een kleine meerderheid (85 van de 150 Kamerleden stemden voor).

Wat doen provincies?

Podt (D66) vroeg verder hoe er via gebiedsplannen ingezet kan worden op minder uitbraken en of er gestuurd kan worden op de pluimveedichtheid, ook met het oog het risico op zoönosen, zoals dit eerder bij het NPLG ook gedaan werd. Ze vroeg daarom van de minister een overzicht van de stappen die provincies hebben gezet. Wiersma verwijst naar de provincies zelf. 'Het is natuurlijk primair aan de provincies is om vorm te geven aan gebiedsgerichte maatregelen en in hoeverre zij daarbij rekening willen houden met dierziekten of zoönoserisico's. Zelf ben ik bezig met het uitwerken van de impactanalyse van de structuurmaatregelen. Bij de besluitvorming daarover zullen de medeoverheden nauw betrokken worden.' Wiersma zegde toe dat zij dit provinciale overzicht meeneemt bij de uitwerking van de impactanalyse.

Knaagdierbestrijding

André Flach (SGP) vroeg of er een tijdelijke ontheffing voor de inzet van rattenbestrijdingsmiddelen ingezet kon worden, zodat knaagdieren het vogelgriepvirus niet mee een stal in kunnen nemen. Wiersma ziet niets in dat voorstel. 'De pluimveehouder zelf is verantwoordelijk voor de knaagdierbestrijding op zijn erf. Er zijn heel veel professionele bedrijven die dat ook kunnen verzorgen. Op die manier zijn er in principe voldoende mogelijkheden om invulling te geven aan het bestrijden van knaagdieren. Op het moment dat er sprake is van een uitbraak of een plaag, dan lijkt het me wel verstandig om een knaagdierenbestrijdingsbedrijf in te schakelen. Dat kan in het uiterste geval overgaan tot het inzetten van gif.'