'Denk goed na waar je nevelkoelleiding plaatst voor het maximale effect'

De eigenaar van installatiebedrijf Boon Agrosystems uit Barneveld gaf dinsdagavond 19 mei een presentatie op het webinar van ABZ Diervoeding over koeling in pluimveestallen. Waar nevelkoeling al veel gebruikt wordt in de vleeskuikenhouderij kiezen steeds meer leghennenhouders hier nu ook voor na de snikhete zomers van de afgelopen twee jaar. Boon adviseert leghennenhouders een klimaatspecialist mee te laten kijken waar de koelleiding te plaatsen zodat de nevelkoeling het maximale effect heeft.

„In scharrelstallen met onderdruk is het simpel. Plaats daar de nevelkoeling boven de luchtinlaatventielen zodat de nevel met de luchtstroom mee gaat.” In stallen van breder dan 20 of 24 meter adviseert hij niet alleen aan beide zijden een koelleiding te maken maar ook een extra leiding meer naar het midden van de stal. „Nevel komt maximaal 10 tot 12 meter ver, afhankelijk van de onderdruk in de stal. Op extreem hete dagen waarin de buitenlucht erg droog is, zoals eind juli vorig jaar kun je met nevelkoeling de staltemperatuur wel 7 tot 8 graden verlagen.”

In wintergarten

Sommige leghennenhouders plaatsen nevelkoeling in de wintergarten. Om alleen nevelkoeling in de wintergarten te plaatsen en niet in de stal heeft niet de voorkeur van Boon. „In feite conditioneer je lucht dan voor voordat deze in de stal komt. Die voorgeconditioneerde lucht is al gauw 1 of 2 graden warmer dan wanneer je een nevelkoeling boven de inlaatventielen van de stal plaatst. Bovendien hebben veel wintergartens tegenwoordig lichtdoorlatende platen die niet of nauwelijks isoleren en ervoor zorgen dat het zomers erg warm in de wintergarten is. Indien het buiten 38 graden is kan de temperatuur in de wintergarten zonder koeling dan maar zo oplopen tot boven de 40 graden Celsius.”

En nevelkoeling in de wintergarten en boven de luchtinlaatventielen in de stal plaatsen, vindt Boon wel een goed idee. „Dit geeft een versterkend effect. Het is niet zo dat je de staltemperatuur dan opeens 10 graden kunt laten zakken ten opzichte van de buitentemperatuur, maar wel 7 tot 8 graden afhankelijk van de relatieve luchtvochtigheid (RV) van de buitenlucht”, geeft hij aan. „Indien je de koeling nu nog moet installeren zou ik het boven de luchtinlaatventielen in de stal doen. Dat heeft het meeste effect. Maar stel dat het niet kan omdat er geen ruimte voor is kun je het wel in de wintergarten plaatsen.” Padcooling werkt bij een Wintergarten niet. „Bij padcooling moet je de lucht met snelheid over de dieren trekken.” In leghennenstallen adviseert Boon nevelkoeling omdat dat beter aansluit op de veelgebruikte nok- of lengteventilatie in leghennenstallen.

Gelijkdrukventilatie

„Ook bij gelijkdrukventilatie heeft koeling effect mits je het goed plaatst”, stipt Boon aan. „Bij gelijkdrukventilatie zou ik de koeling rondom de inblaasventilatoren. En stel dat je trek hebt vanuit de luchtinlaatventielen dan kun je ook daar de nevelkoeling plaatsen. Maar dan moet er wel een luchtstroom zijn.”

„Zelfs in biologische stallen met natuurlijke ventilatie kan nevelkoeling effect hebben”, zegt Boon na een vraag van een pluimveehouder die deelnam aan het webinar. „Plaats dan wel koeling in combinatie met recirculatieventilatoren zodat je wat luchtbeweging in de stal creëert.” In stallen met uitloop kan een leghennenhouder bijvoorbeeld driekwart van de uitloopschuiven dichtzetten indien de staltemperatuur oploopt tot 28 graden Celsius en de koeling aangaat. Dan ontstaat er luchtstroming door de luchtinlaatventielen en daardoor onderdruk.

8.000 tot 12.000 euro per stal

Grofweg kost een compleet geïnstalleerde nevelkoeling 8.000 tot 12.000 euro per stal, geeft Boon aan. Hij liet een voorbeeldberekening zien van een stal van 1500 vierkante meter voor 20.000 dieren met een ventilatiecapaciteit van 160.000 kuub per uur. „De pomp en materiaal kosten 6.000 euro. De koppeling, computer, elektra en RV-meter kosten 750 euro en de arbeidskosten bedragen 2.750 euro. Dan kom je uit op 9.300 euro. Dit zijn richtprijzen exclusief BTW”, benadrukt Boon. „Een derde van de kosten is dus arbeid. Stel dat je zelf handig bent, kun je zelf ook koelleiding installeren. Maar overleg dan even met een installateur waar je die plaatst.” Boon betoont dat de installatie van een koeling in grotere stallen duurder is dan in kleinere. Hij maakte deze week meerdere offertes. „De investering van de koeling in een koloniestal voor 70.000 leghennen was 500 euro duurder dan voor een kleine scharrelstal.”

„Het prijsverschil tussen een grote stal en een kleinere stal is vaak niet groot. Dit hangt vaak ook af hoe de installatie is opgebouwd en wat het aantal en de plaats van de leidingen zijn. Bij meerdere kleinere stallen kan het een oplossing zijn om één koelpomp om twee stallen te plaatsen.”

Boon adviseert de nevelkoeling iedere dag een paar seconden te laten lopen. „Dan raken de hennen eraan gewend, komt er geen legionella in de leiding en raken de nozzles niet zo makkelijk verstopt.” Pluimveehouders moeten er ook op letten dat de watervoorziening voldoende is. „Bij een grote stal kan het waterverbruik oplopen tot 1.000 liter per uur. We adviseren om 3,5 tot 4 gram water per m3/uur aan koelcapaciteit te installeren. Dit is doorgaans ruim voldoende om het gewenste koeleffect te krijgen.” Boon adviseert om leidingwater te gebruiken omdat de nozzels gauw vertopt kunnen raken door ijzerrijk water van de eigen grondwaterinstallatie.

Energie investeringsaftrek

‘Stel dat het buiten 40 graden is en de RV in de stal oploopt tot 70, wat moet ik dan doen’, vroeg een leghennenhouder. „Laat de staltemperatuur dan met 2 graden toenemen, vervolgens kun je meer koelen zodat de staltemperatuur weer afneemt. Indien het in Nederland 40 graden Celsius is, is de luchtvochtigheid relatief laag en die droge lucht kun je met nevelkoeling goed koelen. Zorg er wel voor dat de RV niet te hoog wordt, anders wordt het medicijn erger dan de kwaal", benadrukt Boon nogmaals. Andere klimaatspecialisten adviseren de RV niet op te laten lopen tot 70 of 75. Boon durft hier geen hard getal te roepen omdat het volgens hem per stal en/of pluimveehouder verschilt wanneer de RV te hoog is.

„Bij een klant van ons zaten de vrije uitloop hennen op een warme zomerdag lekker in de stal omdat het daar zo aangenaam was dankzij de nevelkoeling”, beëindigde Jeroen Doornhof, verkoopmanager legpluimveehouderij van ABZ Diervoeding hun webinar. Daar sloot Boon zich bij aan. „Met nevelkoeling kun je de staltemperatuur zeker zes graden laten dalen zodat de voeropname en eierproductie op peil blijft, de uitval beperkt blijft. Door hitte kan zelfs coli optreden. Investeren in nevelkoeling kan voor veel leghennenhouders een hele goede investering zijn gezien de steeds hetere zomerdagen die ons in Nederland de komende jaren te wachten staan. De energie investeringsaftrek (EIA) op de aanschaf van nevelkoeling maakt de investering interessanter. Dankzij de EIA hoef je, als je winst maakt, minder belasting te betalen. Dit kan oplopen tot enkele honderden en zelfs duizenden euro’s.”