Wat u moet weten over coccidiose

Coccidiose is zo oud als de weg naar Rome. Coccidiose beïnvloedt het dierenwelzijn, de aandoening veroorzaakt economische schade en bederft het werkplezier. Uitroeiing van de verantwoordelijke darmparasiet is niet mogelijk, maar de impact van een infectie is wel te sturen.

Wat is coccidiose?

Coccidiose is een darmstoornis veroorzaakt door Eimeria-parasieten. Bij kippen komen 7 verschillende soorten Eimeria-parasieten voor. Tegelijkertijd kunnen meerdere Eimeria-soorten aanwezig zijn. Een kip wordt geïnfecteerd na het oppikken van gesporuleerde oöcysten, de ‘infectieuze eitjes’ van de parasiet. Door de maalbewegingen in de maag en contact met darmenzymen komen de parasieten vrij uit de oöcysten. Daarna is de cyclus in de kip opgesplitst in eerst een ongeslachtelijke en vervolgens een geslachtelijke voortplanting.

Ongeslachtelijke voortplanting

De parasiet dringt binnen in een darmcel en zal zich daar sterk gaan vermenigvuldigen. Uiteindelijk barst de darmcel open en zal de nieuwe generatie parasieten opnieuw darmcellen binnendringen. Deze ongeslachtelijke vermenigvuldiging herhaalt zich een aantal keren, waarbij het aantal parasieten exponentiëel toeneemt en er ernstige darmschade kan ontstaan.

Geslachtelijke voortplanting

Uiteindelijk ontstaan er vrouwelijke en mannelijke stadia, die in de darmcellen oöcysten vormen. Wanneer de oöcysten vrijkomen uit de darmcellen, worden ze via de mest uitgescheiden in de omgeving. De uitgescheiden oöcysten moeten nog sporuleren, ‘rijpen’, om infectieus te worden. Onder stalomstandigheden zal dit 24-48 uur duren. Eenmaal gesporuleerd kunnen de oöcysten zeer lang in de omgeving overleven.

Het klinische beeld is afhankelijk van de Eimeria-soort, de infectiedruk en de leeftijd van het kuiken. De darmschade kan leiden tot verhoogde uitval, slechtere voederconversie, minder groei en nattere mest. De schade maakt de kip bovendien gevoeliger voor andere darmpathogenen.

Ziektebeeld coccidiose

Eimeria acervulina, Eimeria maxima en Eimeria tenella veroorzaken voornamelijk problemen bij kortlevende kippen en Eimeria necatrix, Eimeria brunetti en Eimeria tenella bij langer levende kippen. Daarnaast komen nog Eimeria mitis en Eimeria praecox voor bij kippen.

Wat is een coccidiose-vaccin?

Een coccidiose-vaccin bevat gesporuleerde oöcysten (‘infectieuze eitjes’) van verschillende Eimeria-soorten die bij de kip kunnen voorkomen. De oöcysten zijn afkomstig van speciaal geselecteerde vaccinstammen: ze vermenigvuldigen zich sneller maar in veel kleinere aantallen dan hun soortgenoten in het veld. Hierdoor veroorzaken ze weinig schade in de darm terwijl het kuiken toch afweer kan opbouwen.

Na het doormaken van coccidiose heeft het kuiken een levenslange bescherming tegen de parasiet. Echter, contact met één Eimeria-soort zal geen kruisbescherming opwekken tegen een andere Eimeria-soort. Het is dus belangrijk dat het kuiken in contact komt met alle soorten Eimeria die Coccidiose kunnen veroorzaken tijdens zijn levensduur. Een coccidiose-vaccin dient dan ook die Eimeria-soorten te bevatten die bij het doeldier voor problemen zouden kunnen zorgen.

Verschillende methoden van vaccineren

Vaccineren tegen coccidiose heeft als doel om bij kuikens zo snel mogelijk een goede bescherming op te wekken door ze vroeg in hun leven op een gecontroleerde en uniforme manier in contact te brengen met Eimeria-parasieten. Coccidiose-vaccins kunnen op meerdere manieren toegediend worden:

Sprayen van eendagskuikens
Sprayen op het voer
Via het drinkwater

Waarop te letten bij vaccinatie

Vaccinatie is een onderdeel van het coccidiose-bedrijfsmanagement. De hygiëne, de kuikenkwaliteit, de gezondheidsstatus van de kuikens, het klimaat, de voeding en de strooiselkwaliteit zijn factoren die van invloed zijn op de effectiviteit van de coccidiose-vaccinatie en de beheersbaarheid van coccidiose op het bedrijf. Daarnaast is het belangrijk om voor aanvang van de eerste keer vaccineren de hoeveelheid oöcysten in de stal te verlagen door te reinigen met veel water en te desinfecteren met een geconcentreerde ammoniak-oplossing. Vergeet hierbij de kieren in wanden en vloeren niet (oöcysten kunnen hier 1,5 jaar overleven). Afhankelijk van de reeds gebruikte coccidiostatica, in de ronden vóór vaccinatie, kan het coccidiostatica-schema aangepast worden om de aanwezigheid van coccidiose-veldstammen te verlagen. De coccidiose-vaccinstammen zijn zeer gevoelig voor coccidiostatica. Tijdens de vaccinatierondes mogen coccidiostatica dan ook niet gebruikt worden. Vermijd het gebruik van medicijnen met toltrazuril en sulfonamiden.

Uw dierenarts is een belangrijke schakel

Iedere kip komt in contact met coccidiose; het is dan ook de meest voorkomende ziekte bij kippen. Naast negatieve effecten op dierenwelzijn en werkplezier veroorzaakt coccidiose grote economische schade. Wereldwijd kost coccidiose 2 miljard euro per jaar. Kosten die met name veroorzaakt worden door een negatieve impact op groei en op voederconversie (Williams 1999, Bera et al. 2010). Uw dierenarts kan u helpen om coccidiose onder controle te krijgen en u adviseren welke controlemaatregelen u kunt nemen. coccidiose-vaccinatie kan een van de maatregelen zijn, maar u kunt ook contact opnemen met Franny Pecher van MSD Animal Health.