Dierwelzijn én efficiëntie: Overleg met je dierenarts over het beste vaccin voor jouw stal

Kan een vaccin een positief effect hebben op de efficiëntie in de pluimveeproductie? Cheng Lee, dierenarts en marketingmanager bij Boehringer Ingelheim, ziet in onderzoeksresultaten dat dit inderdaad mogelijk is. Uit veldproeven blijkt dat ook met minder antibiotica dezelfde prestaties bereikt kunnen worden, wat een positieve ontwikkeling is voor pluimveehouders die duurzamer willen produceren. Cheng Lee legt uit: “Een milder vectorvaccin stimuleert de opbouw van antilichamen, zonder immuuncellen kapot te maken.”

Wat is een vector vaccin?

Vector vaccins werken anders dan immune complex vaccins. Er wordt namelijk een verzwakte versie van het virus ingespoten om de aanmaak van antilichamen te stimuleren. Hoewel dergelijke virusvaccins effectief zijn, kunnen ze schadelijk zijn voor pluimvee omdat de dieren worden geënt met een levend virus, wat hun immuuncellen beschadigt. Een mild vaccin werkt niet met een levend verzwakte virus, maar met een gen-toevoeging in een niet-schadelijke virus, en wordt daarom ook wel een vectorvaccin genoemd. Hierbij wordt een klein stukje van de genetische code van het ziekte veroorzakende virus verwerkt in het vaccin. Cheng Lee benadrukt: “Uit onze veldproeven blijkt dat je niet het hele virus nodig hebt om antilichamen op te bouwen. Een milder vectorvaccin maakt geen immuuncellen kapot en behoudt zo de weerstand van het pluimvee.” Het gebruik van vectorvaccins kan het antibioticagebruik verminderen en het risico op resistentie verkleinen.

Houdt het immuunsysteem intact

Het vaccin waarmee wordt geënt, is doorgaans geen gespreksonderwerp bij pluimveehouders en dierenartsen. Toch vindt Cheng Lee dat dit wel zou moeten. Zij pleit ervoor dat pluimveehouders en dierenartsen samen kijken naar wat de beste keuze is voor de stal. De effectiviteit van vaccins speelt hierbij een belangrijke rol, maar dat mag niet ten koste gaan van de gezondheid en het immuunsysteem van het pluimvee. Ook dat is essentieel voor duurzame productie, omdat gezond pluimvee goed presteert en minder vatbaar is voor ziektes.

Cheng Lee en haar collega’s testen continu de mildere vectorvaccins. “Als dierenarts vind ik dat je bij vaccinatie altijd met een veilige keuze moet beginnen. Pas als dat niet werkt, kies dan voor een iets agressievere variant.” Met een mild vaccin wordt het immuunsysteem van het pluimvee voorbereid en versterkt, zodat het ziekteverwekkers op een natuurlijke wijze kan afweren, zonder immuuncellen te beschadigen.

Natuurlijke bescherming via een vectorvaccin

Vectorvaccins, zoals een HVT-IBD-vaccin, zijn recombinante vaccins die goede bescherming bieden tegen het Gumboro-virus en de ziekte van Marek. Ze stimuleren ook het immuunsysteem van het pluimvee, wat resulteert in de productie van antilichamen. Vleeskuikens worden vaak beschermd tegen Infectieuze Bronchitis (IB) en Newcastle met levend verzwakte vaccins, toegediend via een spraymethode op dag 1. Onderzoek (Dobner et al, 2019) heeft aangetoond dat embryo's die waren gevaccineerd met een HVT-IBD-vaccin betere antilichaamtiters ontwikkelden tegen IB en de ziekte van Newcastle in vergelijking met levende vaccins, die waren toegepast op dag 1 na uitkomst.

Het gebruik van een vectorvaccin biedt niet alleen bescherming tegen belangrijke ziektes in de pluimveehouderij, maar kan ook de bescherming tegen andere ziektes versterken, bleek uit het onderzoek. Op deze manier kan efficiëntere productie van pluimveevlees en eieren worden bereikt, waarbij de beste natuurlijke bescherming aan de dieren wordt geboden.

Veldproeven met vectorvaccins en levende virusvaccins

In een van de veldproeven is het HVT-IBD vectorvaccin geëvalueerd in vergelijking met immunocomplex-vaccins. Het onderzoek werd uitgevoerd in twee conventionele vleeskuikenbedrijven met twee identieke of zeer vergelijkbare vleeskuikenstallen. De koppels van dezelfde moederdieren waren verspreid tussen de twee stallen. De kippen van de ene stal werden in ovo gevaccineerd met een HVT-IBD-vaccin, terwijl de andere in ovo werden gevaccineerd met een immunocomplex-vaccin. In de veldproef waren in totaal zes productiecycli met een gemiddelde van ongeveer 48.000 kippen per ronde meegenomen. Hieruit bleek dat HVT-IBD-vaccins het immuunsysteem van pluimvee beschermen en bijdragen aan vermindering van antibioticagebruik (zie figuur 1).

De resultaten in figuur 1 tonen het verschil in de hoeveelheid antibiotica die wordt gebruikt in de groep die met de immunocomplex (ICx)-vaccins waren gevaccineerd in vergelijking met de groep die met de recombinante vector (HVT-IBD)-vaccins waren gevaccineerd.

Andere vleeskuikenkoppels op de bedrijven die niet in de studie waren opgenomen, werden in ovo gevaccineerd met het HVT-IBD-vaccin. De groepen werden vergeleken op basis van algemene prestatie- en bursa-afmetingen, om zo de staat van het immuunsysteem te evalueren. Gegevens over antibioticagebruik werden verzameld als onderdeel van een standaardmonitoringprogramma. Aan het einde van de proef waren er geen significante verschillen tussen de prestaties van de twee groepen wat betreft lichaamsgewicht en voederconversie, maar er waren wel duidelijke verschillen in het volume van antibioticagebruik en bursa-afmetingen.

Dezelfde prestaties met minder antibiotica

De Bursa (van Fabricius) is een belangrijk criterium van het immuunsysteem van de kip. Dit orgaan is een bron van B-cellen. Cheng Lee licht toe: “Omdat HVT-IBD-vaccins zich niet vermenigvuldigen in de bursa, beschadigen ze dit belangrijke orgaan niet en houden ze het immuunsysteem in stand.” In de veldproeven waren geen significante verschillen in prestaties te bemerken tussen de groep kippen geënt met vectorvaccins en de groep geënt met immunocomplex-vaccins. Wel hadden de met het vectorvaccin gevaccineerde kippen minder antibiotica nodig om dezelfde prestaties te bereiken. Volgens Cheng Lee komt dit waarschijnlijk door de betere staat van het immuunsysteem en het vermogen daarvan om goed te functioneren en zo het dier te beschermen.

Op weg naar een duurzame pluimveeproductie

De resultaten uit de veldproeven laten zien dat milde vectorvaccins een veelbelovende weg kunnen zijn om prestaties te behalen met minder antibiotica. De effectiviteit van vaccins hoeven niet ten koste te gaan van de gezondheid en het immuunsysteem van het pluimvee. Door te kiezen voor mildere vectorvaccins werken pluimveehouders aan een duurzame productie, waarbij natuurlijke bescherming en optimale prestaties samengaan. Redenen genoeg om hierover in gesprek te gaan met de dierenarts en weloverwogen keuzes te maken voor de eigen pluimveestal.